Strefy Czystego Transportu: Sytuacja w Polsce i Europie

W związku z kryzysem klimatycznym europejskie miasta poszukują skutecznych sposobów na ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza. Jednym z coraz częściej stosowanych rozwiązań są Strefy Czystego Transportu, które zakazują wjazdy do SCT pojazdom niespełniającym określonych norm emisyjnych. Odkąd zaczęły powstawać, budzą duże niepewności i rozdrażnienie wśród Polaków. Nie każdy posiada samochód, który spełnia normy i nie każdy może pozwolić sobie na inwestycję w nowszy model. Co do tej pory zmieniły strefy czystego transportu w konkretnych miastach?

Polska: Ewolucja i plany wprowadzania SCT

Warszawa wprowadziła Strefę Czystego Transportu 1 lipca 2024 r. Pierwsza faza objęła centralne dzielnice, w tym Śródmieście, a do SCT nie mogą wjechać pojazdy benzynowe niespełniających normy Euro 2 oraz samochody z silnikiem diesla niespełniających normy Euro 4. Co dwa lata normy SCT będą stopniowo zaostrzane. W ramach dodatkowych działań miasto prowadzi kampanie edukacyjne zachęcające mieszkańców do korzystania z transportu publicznego. Wprowadzono również programy dotacyjne dla osób wymieniających pojazdy w Warszawie na modele elektryczne.
Przeczytaj więcej o Strefie Czystego Transportu w Warszawie

W Krakowie plany wprowadzenia SCT obejmowały całe miasto, poza obwodnicą autostradową. W lipcu 2024 roku planowana strefa czystego transportu nie została wprowadzona, ponieważ Wojewódzki Sąd Administracyjny unieważnił uchwałę w tej sprawie. Ostateczna wersja projektu nie jest jeszcze znana. Do 17 stycznia miasto prowadziło konsultacje, które tłumnie odwiedzali zainteresowani mieszkańcy, a wnioski mogły spływać również online. Wieliczka mocno protestuje przeciwko tak obszernym granicom strefy i opłatom za wjazd. Za przykład daje Warszawę, gdzie ograniczenia są łagodniejsze, a SCT zajmuje zaledwie 7% powierzchni miasta. Równolegle Kraków inwestuje w rozwój zielonych technologii, takich jak elektryczne autobusy i tramwaje, rozwiązania typu smart city czy rozbudowuje zieleń miejską.
Przeczytaj więcej o Strefie Czystego Transportu w Krakowie

Prezydent Wrocławia planuje wprowadzenie SCT jeśli normy dwutlenku azotu za 2024 rok zostaną przekroczone. Ocena zanieczyszczenia jest publikowana między kwietniem a majem, więc wprowadzenie strefy będzie możliwe najwcześniej w 2026 roku. W związku z nowelizacją przepisów urząd już przygotowuje założenia projektu. Planowany pierwotnie obszar objęty obostrzeniami miałby zajmować samo centrum miasta, czyli ok. 6% jego powierzchni. Miasto wspiera również rozwój transportu rowerowego i stacji rowerowych oraz inwestycje w parki i zielone skwerki.

Katowice prowadzą rozmowy z Ministerstwem Klimatu w sprawie opóźnienia wprowadzenia SCT. Głównym powodem jest przebudowa węzła kolejowego, która obecnie bardzo utrudnia ruch, a ta inwestycja ma się zakończyć w 2028 roku. Dodatkowo prezydent Katowic wnioskuje o zmianę umiejscowienia czujnika, który aktualnie znajduje się przy autostradzie A4, a to jego zdaniem może zaburzać pomiary. Miasto realizuje projekt ZONE w kwestii zarządzania energią w budynkach i wykorzystania zielonych technologii. Dodatkowo podobnie jak Kraków, inwestuje w rozwiązania smart city, m.in. ścieżki rowerowe.

Low Emission Zone w Europie

Strefy Czystego Transportu są powszechnie stosowanym rozwiązaniem w wielu europejskich miastach. W większości przypadków są zlokalizowane w obszarach o dużym natężeniu ruchu, takich jak historyczne centra miast, gdzie obowiązują rygorystyczne normy emisji spalin oraz ograniczenia dla starszych pojazdów.

Wprowadzenie SCT wiąże się z różnymi formami regulacji, które zależą od lokalnych uwarunkowań. W wielu miastach, takich jak Berlin czy Paryż, konieczne jest posiadanie specjalnej nalepki ekologicznej (np. niemieckiej Umweltplakette lub francuskiej Crit’Air), która wskazuje na poziom emisji spalin pojazdu. Brak takiej nalepki może skutkować wysokimi mandatami, nawet jeśli pojazd spełnia wymogi emisji.

W miastach, jak Mediolan czy Amsterdam, obowiązują opłaty za wjazd do SCT, uzależnione od kategorii emisji spalin pojazdu. W Londynie strefy czystego transportu są również płatne i monitorowane za pomocą kamer do automatycznego odczytu tablic rejestracyjnych. W Norwegii właściciele samochodów zarejestrowanych przez kamery otrzymują fakturę poczta lub e-mailem. Włochy stworzyły kilkaset lokalnych stref, znanych jako „ZTL” (Zona a Traffico Limitato), które mają na celu ochronę dziedzictwa kulturowego i poprawę warunków życia mieszkańców.

Przed podróżą samochodem za granicę warto dokładnie sprawdzić wymagania dotyczące SCT w odwiedzanym kraju, aby uniknąć mandatów i dodatkowych opłat.

Niemieckie miasta rezygnują ze Stref Czystego Transportu?

Niemieckie miasta, takie jak Heidelberg, Karlsruhe, Pfinztal i Schramberg, zaczęły rezygnować ze Stref Czystego Transportu. Okazało się, że są bezcelowe, ponieważ ponad 90% pojazdów spełnia już wysokie normy emisji spalin. Z kolei w innych regionach, takich jak Badenia-Wirtembergia, władze lokalne zauważyły, że działania takie jak ograniczenie emisji z pieców wykazują większą skuteczność dla jakości powietrza niż wprowadzone strefy. Warto jednak zauważyć, że są to indywidualnie podejmowane przez miasta decyzje, a w wielu miejscach w Niemczech SCT nadal funkcjonują.

Czystość powietrza a sprawność filtra cząstek stałych

Sprawny filtr wychwytuje zanieczyszczenia ze spalin, ograniczając emisję szkodliwych cząstek do powietrza. Jednak niewłaściwa eksploatacja pojazdu lub zaniedbanie konserwacji filtra mogą prowadzić do jego zatkania, co obniża jego skuteczność i zwiększa emisję szkodliwych substancji. Odpowiednia dbałość o ten element ma kluczowe znaczenie, nie tylko dla jakości powietrza, ale też dla zachowania jego sprawności oraz wydłużenia żywotności. Czyszczenie DPF/FAP/GPF specjalnymi maszynami z metodą hydrodynamiczną i przeznaczoną do tego chemią jest jedną z podstawowych czynności, jakie właściciele samochodów powinni wykonywać regularnie. Mowa o tzw. regeneracji prewencyjnej, która zminimalizuje ryzyko awarii i pomoże zachować sprawność filtra na dłużej.

Przeczytaj więcej o regeneracji prewencyjnej

Badania: Wpływ SCT na poprawę jakości powietrza

Badania wskazują na ich skuteczność w tym zakresie. Jak podaje Heal Polska, analiza przeprowadzona w trzech belgijskich miastach wykazała pozytywny wpływ strefy czystego tranposrtu na zdrowie mieszkańców, co pośrednio świadczy o poprawie jakości powietrza. W Londynie kilka lat po utworzeniu Low Emission Zone zanotowano spadek stężenia pyłów PM2.5 o 26%.

W Polsce, choć SCT są w fazie planowania lub wczesnego wdrażania, eksperci przewidują ich pozytywny wpływ na redukcję emisji. Raport Polskiego Alarmu Smogowego wskazuje, że planowane zmiany związane ze strefami czystego transportu przyczynią się do istotnej poprawy jakości powietrza, zmniejszając narażenie ludności na szkodliwe zanieczyszczenia, takie jak pyły zawieszone czy tlenki azotu.

Strefy Czystego Transportu (SCT) to rozwiązanie wprowadzane w wielu europejskich miastach w celu poprawy jakości powietrza poprzez ograniczenie wjazdu do SCT pojazdów niespełniających odpowiednich wymogów emisji. Wymogi SCT w Warszawie dotyczą m.in. aut z silnikami benzynowymi oraz diesla, które nie spełniają określonych norm emisji spalin. Za łamanie przepisów można otrzymać mandat w wysokości 500 złotych. Właściciele pojazdów, którzy chcą wjeżdżać do strefy, muszą posiadać odpowiednią nalepkę lub oznaczenie, które wskazuje na spełnienie wymogów. Dzięki zmianom takim jak SCT, miasta w Europie dążą do lepszej jakości życia i zrównoważonego rozwoju.