Strefa Czystego Transportu w Krakowie

Po polskich drogach porusza się spora liczba starych samochodów napędzanych olejem napędowym oraz benzyną, które są źródłem szkodliwych związków stałych (są to m.in. tlenki azotu NOx, CO2, pyły PM 2,5, PM 10, sadza i wiele innych toksycznych substancji). Spaliny to jeden z głównych czynników powstawania smogu. Zjawisko to narasta głównie w zatłoczonych miastach, aby temu zapobiec, władze polskich miast wprowadzają coraz to nowsze przepisy mające na celu poprawę jakości powietrza. Pionierem w tej dziedzinie jest Kraków, gdzie włodarze miasta wpadli na pomysł, aby zaoferować mieszkańcom bonus o wartości 2500 zł za wyrejestrowanie auta. Stolica Małopolski chce pozbyć się najbardziej emisyjnych samochodów, dlatego wprowadza STREFĘ CZYSTEGO TRANSPORTU. Rewolucja ta rozpocznie się od 1 stycznia 2023 roku.

Pomimo iż, mieszkańcy Krakowa i działający tam przedsiębiorcy są zwolnieni z zasad SCT,  magistrat oferuje im środki w wysokości 2 300 PLN, jeśli zdecydują się na wyrejestrowanie swojego starego auta do 1 stycznia 2024 r. Miasto zachęca do rezygnacji z posiadania własnego, spalinowego środka lokomocji na rzecz roweru elektrycznego, hulajnogi, abonamentu w miejskiej komunikacji lub najmu elektrycznego jednośladu.

Co zmieni się w Krakowie po wprowadzeniu Strefy Czystego Transportu?

• od 2023 r. zakaz wjazdu starych pojazdów z normą Euro 1, Euro2 do miasta,
• od 2024 r. wjazd do centrum Krakowa będą miały tylko auta spełniające normę emisji Euro 4 (pojazdy produkowane przed 2006 r.),
• w 2025 roku wjechać do miasta będą mogły tylko pojazdy produkowane po 2011 roku (norma EURO5)
• 2027 to rok, w którym ograniczenia dotyczyć będą również samochodów napędzanych benzyną (spełniające normę EURO4). W przypadku Diesli to już norma EURO 6 (samochody produkowane od 2016 roku),
• w 2028 roku wjazd będzie możliwy dla samochodów benzynowych z normą EURO 5 i wyższą,
• 2030 Ograniczenie wjazdu pojazdów do tych produkowanych od 2019 roku, w których zastosowano system oczyszczania spalin spełniający normę EURO 6 D.

Podobną propozycję dla swoich mieszkańców ma Bruksela. W związku z problemem smogu w stolicy Belgii, władze oferują 900 euro, czyli ok. 5000 zł za rezygnację z własnego środka transportu. Bruxell’Air, czyli program mający na celu poprawę jakości powietrza proponuje mieszkańcom dodatkowe pieniądze w zamian za wyrejestrowanie auta, czyniąc go jednocześnie niezdatnym do dalszego użytkowania.

Bruksela to bardzo zatłoczone miasto. Nieustanne korki oraz natłok samochodów to tamtejsza codzienność. Rządzący mają nadzieję, że oferta przekazania funduszy na zakup alternatywnego środka transportu, czy też długoterminowego biletu na korzystanie z lokalnych linii komunikacyjnych przyniosą pozytywny efekt w drodze po czyste powietrze. 

Zmiany w projekcie SCT w Krakowie

Sądowe uchylenie pierwotnych planów SCT

W styczniu 2024 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uchylił uchwałę wprowadzającą Strefę Czystego Transportu, wskazując na istotne braki formalne. W uzasadnieniu wyroku sąd zwrócił uwagę na niedokładne określenie granic strefy czy brak precyzyjnych regulacji dotyczących jej funkcjonowania. Decyzja sądu zatrzymała proces wdrażania SCT i zmusiła władze Krakowa do ponownego opracowania projektu, uwzględniającego wymogi prawne oraz opinie mieszkańców.

Nowy projekt SCT i planowane zmiany

W styczniu 2025 roku przedstawiono nowy projekt Strefy Czystego Transportu. Projekt zakłada kilka istotnych zmian:

1. Nowe terminy wprowadzenia SCT
   Strefa ma obowiązywać od 1 lipca 2025 roku, ale dla mieszkańców Krakowa, odprowadzających podatki w mieście, przewidziano dłuższy okres dostosowawczy – wymogi będą ich dotyczyć dopiero od 1 lipca 2030 roku.
2. Wymogi dla pojazdów
   Pojazdy benzynowe i LPG muszą spełniać minimum normę Euro 4 lub być wyprodukowane od 2005 roku.
   Pojazdy z silnikiem diesla muszą spełniać normę Euro 6 lub pochodzić z roczników od 2014.
3. Okres przejściowy
   Dla pojazdów spoza Krakowa obowiązuje okres przejściowy do 30 czerwca 2028 roku, w którym pojazdy niespełniające wymagań będą mogły wjeżdżać do SCT po uiszczeniu opłaty emisyjnej.
4. Granice SCT i dostęp do infrastruktury
   Granice strefy zostaną jasno określone, z wyłączeniem autostrady A4 i tras ekspresowych. Dla mieszkańców gmin ościennych wyznaczone zostaną trasy umożliwiające dojazd do granic SCT.

Płatność za wjazd do strefy i wyłączenia z obowiązku

Nowy projekt SCT wprowadza możliwość uiszczania opłaty emisyjnej za wjazd do strefy dla pojazdów niespełniających wymagań emisji spalin. Jest to rozwiązanie tymczasowe, które ma umożliwić korzystanie ze strefy kierowcom, których samochody nie spełniają norm i dać im czas na dostosowanie się do nowych wymogów. Stawki tej opłaty zostały zaproponowane na następującym poziomie: 2,50 zł za godzinę, 20 zł za dzień i 500 zł za miesiąc

Jednocześnie projekt przewiduje wyłączenia z obowiązku przestrzegania wymogów SCT dla określonych grup użytkowników, takich jak:

• Osoby z niepełnosprawnościami – pojazdy oznaczone kartą parkingową osoby z niepełnosprawnością będą mogły poruszać się po strefie bez ograniczeń.
• Pojazdy zabytkowe – będą mogły wjeżdżać do strefy przez maksymalnie 50 dni w roku.
• Organizacje non-profit działające w Krakowie – wyłączenie obowiązuje do 30 czerwca 2028 roku.

Władze Krakowa deklarują, że regulacje te mają na celu zminimalizowanie negatywnego wpływu SCT na osoby, które mogą mieć utrudniony dostęp do nowych pojazdów, oraz uwzględnienie wyjątkowych potrzeb określonych grup społecznych.

Zdania krakowian są podzielone, większość obawia się kosztów dostosowania samochodów do nowych wymagań i ograniczenia w mobilności. W związku z dużym zainteresowaniem mieszkańców władze miasta przedłużyły konsultacje społeczne, które potrwają do 17 stycznia 2025 roku.

Projekt SCT pozostaje jednym z kluczowych działań Krakowa w walce o czyste powietrze, a jego powodzenie będzie zależeć od odpowiedniego przygotowania, wsparcia mieszkańców i dalszej współpracy z ekspertami oraz organizacjami społecznymi.

Data aktualizacji 14.01.2025